آموزش ساخت تخته نرد و شطرنج خاتم
صنایع دستی در هر ناحیه نشانگر اصالت و فرهنگ مردم آن خطه از کشور است و همانند دیگر ارزش های بومی آن منطقه نیازمند توجه بوده تا همزمان با رشد و تمدن و تکنوولوژی ارزش ها و سنن جامعه نیز حفظ شده و نسل های بعد از هویت واقعی فاصله نگیرند.
ابزار کار تخته نرد:
- خاتم 2 و یا 3 و… گل
- چوب 3 میل یا 5 میل (جهت چوب زنی) که از جنس گردو و یا نارنج، گلابی
- دندان موشی که از چوب نارنج و چهار تراش چوب ساج هندی و یا گردو، اکالیپتووس ، چوب تخته روسی می باشد برای ترکیب بندی این کار از دو رنگ مختلف استفاده میکند و چیدمان آن یکی در میان متفاوت است.
- چسب چوب اعلاء
- الگوی ساخت تخته نرد که عموما 50،40،30 و…سانتیمتر می باشد.
- چکش جهت بریدن خاتم و یا چوب و در نهایت کار برای محکم سازی خاتم کار شده.
- کاربن
- تیغ
- مغار
- قیچی
- گاز انبر
- خط کش
- چهار چوب تخته ( تخته روسی ) صفحات تخته های روسی در سایز بندی از 30 الی 90 سانتیمتر بستگی به ابعاد تخته نرد دارد
شاید بدانید که تخته نرد از مواد مختلفی تهیه و پرداز می شود که می توان آنها را بدین گونه دسته بندی کرد:
چوب که عموما از ریشه و یا جوش گردو ساخته میشود.
خاتم که دارای خاتم های متراکم و یا نیمه متراکم است پلاستیک و یا چرمی می باشد.
اما شاید برایتان سوال پیش آمده که بهترین چوب برای ساخت تخته نرد چیست و یا اینکه ساخت تخته نرد خاتم چقدر زمان میبرد؟ بنظر بنده بهترین چوب برای ساخت تخته نرد و شطرنج می تواند ریشه گردو یا حتی چوب روس باشد، زیرا در طولانی مدت ایجاد قوس و تاب در تخته نمی کنند و حتی از رنگ آن کاسته نمی شود. این به طول عمر تخته و شطرنج افزوده و می توان سالیان از یک تخته استفاده کرد . و زمانی که می توان صرف ساخت تخته نرد و شطرنج خاتم کرد از 3 روز تا حدود 1 ماه است که این باز بستگی به نوع تخته ، اندازه و سبک نقاشی تخته دارد.
ساخت تخته نرد:
در ابتدای کار صفحه تخته نرد به صورت چوب ساده خارجی در ابعاد 50*25 سانتی متر برش خورده پس از آن دور کار را با چوب قطعه بندی میکنیم . در مرحله بعدی صفحه تخته نرد به زیر دست خاتم کار نرد است ، در مرحله اول باید با الگو سانت شده (در ابعاد50،40، 30و..) روی آن نقطه گذاری کرده و سپس با خط کش نقاط را بهم وصل میکند تا به صورت 6 مثلث در بیایند . مرحله ی بعدی از این کار چوب زنی با چوب گردو میباشد ، که بایستی بر روی خطوط خط کشی شده قرار بگیرند.
مرحله ی بعدی خاتم زنی است در این مرحله خاتم را باید بر روی چوب قرار داده و زیر خاتم را کاربن بگذاریم تا روی خاتم اصلی رد بگذارد حال با تیغ و چکش خاتم مثلثی شکلمان را از بقیه خاتم جدا میکنیم .
پس از اندازه گیری و جداسازی خاتم آنها را بر روی چوب ها میچسبانیم ما در تهیه تخته نرد می توان خاتم ها را در بالای چوب (به اصطلاح به آن خاتم بالا میگویند که درصد خاتم آن بیشتر است.) و هم در پایین خاتم گذاری کنیم ( که درصد خاتم در این تخته ها نسب به خاتم بالا کمتر است.) حال با چکش بر روی خاتمی که با چسب چوب چسباندیم میکشیم تا چسب اضافی از زیر خاتم خارج شود ، زیرا ممکن است چسب اضافه در زیر خاتم باعث شود خاتم باد کرده و خاتم بریزد پس باید به خوبی خاتم را چکش کشی کنیم.
پس از قرار دادن خاتم در چوب و چکش کشی آن نوبت به ریختن رنگ و صدفی بر روی صفحه تخته نرد میشود ، باید این کار به آرامی و با دقت و حوصله انجام شود (جهت تمیزی بیشتر دور کار را چسب میزنیم)، تا بر روی چوب زنی ها و خاتم ها ریخته نشود، مرحله بعدی سابیدن کار و همسطح کردن تمام صفحه است در این مرحله صفحات توسط چهارچوب بر روی هم قرار می گیرد و بین دو صفحه برش خورده و بین دو صفحه را لولا میزنیم، در مرحله بعدی قرار دادن خاتم شطرنج بر روی صفحات است.
ساخت شطرنج :
پس از تکمیل تخته نرد نوبت به کار بر روی صفحه شطرنج میگردد. برای شروع کار باید دو خاتم در رنگ های مختلف (عموما در رنگ سیاه و سفید ) البته لزومی به استفاده از رنگ سیاه نیست و میتوان از رنگ های مختلفی برای چینش صفحه شطرنج در نظر بگیریم و در صفحه چینش میکنیم .
خانه ها باید به شکل مربع باشد، اندازه مربع ها کاملا بستگی به سلیقه شما دارد ( اما استفاده از خاتم پر گل و پرسیم به صفحه شطرنج جلوه زیباتری می بخشد.) مثلا ، در ساخت تخته نرد 50 سانتی متر از خاتم 3 گل در ابعاد 3 سانتی متر استفاده می شود ، هرکدام از مربع های صفحه را در اندازه ی 3*3 سانتی متر برش میدهیم .به تعداد 32 عدد خاتم سفید و 32 عدد خاتم سیاه( یا رنگ های دیگر) برای خانه های صفحه در نظر میگیریم.
دراین مرحله بایستی صفحه شطرنج را گونیا کنیم و در وسط صفحه یک مربع به ابعاد 16*16 سانتی متر رسم میکنیم ، روی خط کشیده شده را با چوب 4 میل دورتا دور میبندیم خاتم ها را یکی در میان چینش میکنیم، خاتم ها به صورت نوار 3 سانتی متری هستند و باید به صورت عمودی یکی در میان با رنگ متفاوت قرار گیرند و با چسب چوب در جای خود میچسبانیم و با چکش بر روی آنها میکشیم تا چسب اضافی خاتم ها خارج شود و خاتم باد نکند.
مرحله بعدی ریختن رنگ و صدفی بر روی صفحه است، پس از خشک شدن صدفی مرحله سابیدن می رسد تا تمامی سطوح کار را یکدست کند حال کار آماده نقاشی کردن است.
مرحله بعدی پلی استر زدن نانو بر روی کار برای ماندگاری محصول در برابر گرما و ضد آب و ضد خش شدن آن میباشد این کار به عمر محصول و کیفیت آن کمک میکند.
